Trabzon Hurması Çeşitleri

Trabzon hurması meyve eti buruk ve burul olmayan çeşitleri vardır. Meyve iriliği 50-300g arasında değişmekte hatta 350 grama kadar da çıkabilmektedir. Meyve şekilleri, çeşitlere göre konik, uzun konik, yuvarlak ve basık şekillerde olabilmektedir.
Hasat olumunda yeşilimsi – sarı, turuncu -sarı, turuncu, turuncu – kırmızı renklerde olan meyve kabuğu, yeme olgunluğunda turuncu, kırmızı – turuncu veya kırmızı renkleri almaktadır. Yeme olumunda meyve et rengi de turuncudan koyu kahverengine kadar değişmektedir.
Döllenme durumuna bağlı olarak meyveler çekirdekli veya çekirdeksiz olabilmektedir. Hasat edildiği dönemde yenilebilme durumuna göre meyveler iki grupta toplanmaktadır;
- Meyve eti buruk (kekre) olan çeşitler. Hasat edildikleri dönemde buruk olup olgunlaştırılıp, yeme olgunluğuna getirildikten sonra tüketilebilmektedir.
- Meyve eti buruk (kekre) olmayan çeşitler. Hasat edildikleri dönemde ve sertken tüketilebilmektedir

Tozlanma, bazı buruk çeşitlerde burukluğun kaybolması ve meyvenin sertken yenebilmesine yönelik değişikliklere yol açar. Diğer çeşitlerde tozlanma, meyve özelliklerinde bir değişimi sağlayamamaktadır (Şekil 3). Bu özellikleriyle de iki ana grup ortaya çıkmaktadır;
Tozlanma ile meyve özellikleri değişen çeşitler.
Bu çeşitlerde tozlanma ve çekirdek oluşumuna bağlı olarak meyve et rengi değişmekte. Çekirdeğin olduğu alanlarda meyve et rengi kahverengiye dönmekte aynı zamanda bu alanlarda burukluk kaybolmaktadır.
Tozlanma ile meyve özellikleri değişmeyen çeşitler.
Bu çeşitlerde tozlanmaya bağlı olarak meyve et renginde ve buruk olan çeşitlerde burukluğun giderilmesinde herhangi bir değişme olmamaktadır.
Meyvelerde sap çukurundan çiçek çukuruna doğru uzanan lifli bir bölge bulunmaktadır. Yeme sırasında tüketim kalitesini düşürmekte olan bu bölge, çeşit veya tiplere göre değişen uzunluk ve genişlikte olabilmektedir
Trabzon Hurmasında Tozlaşma
Kültür çeşitlerinin büyük çoğunluğu dişi çiçek vermekle birlikte bazı çeşitlerde erkek ve dişi çiçekler aynı ağaç üzerinde bulunabilmektedir. Diğer yandan çiçek tiplerinin yoğunluğu da yıllara göre değişebilmektedir.
Çiçek tipi ve yıllara göre erkek çiçek yoğunluklarındaki değişim yönünden trabzon hurması çeşitleri üç grupta toplanmaktadır. Bunlar;
- Yalnız dişi çiçek veren çeşitler,
- Dişi çiçek ve düzensiz erkek çiçek veren çeşitler,
- Dişi çiçek ve düzenli erkek çiçek veren çeşitler.
Trabzon hurmalarında meyve tutumu, döllenme veya partenokarpi yoluyla olmaktadır. Bazı çeşitler, tozlanma olması durumunda döllenme yoluyla, tozlanma olmadığı durumlarda ise partenokarpi yoluyla meyve bağlayabilmektedir.
Tozlanma – döllenme yoluyla meyve bağlayan veya tozlanma – döllenme sonucu meyve bağlaması istenilen çeşitlerde, 8-10 dişi bitkiye 1 uygun tozlayıcı çeşit karışımının yapılması gerekmektedir. Tozlanma arılar başta olmak üzere böceklerle olmaktadır.

Çeşitlerin tozlanma durumuna bağlı olarak meyve özelliklerinin değişken veya stabil olma durumları bulunmaktadır. Bazı çeşitlerde tozlanma ve döllenme, burukluk ve meyve et renginde herhangi bir değişikliğe yol açmazken, diğer bazı çeşitlerde burukluk ve meyve et renginde değişimleri sağlayabilmektedir.
Bu konu özellikle tozlanmaya bağlı olarak burukluğu giderilebilen çeşitleri sertken yenebilir forma getirebilme açısından önem kazanmaktadır.
Meyve Eti Buruk (Kekre) Olan Çeşitler
Hachiya: Meyve eti özellikleri tozlanmaya bağlı olarak değişmemektedir. Meyveleri iri (230g) dikdörtgen – konik şekilli, meyve kabuğu turuncu renkte olan, kuvvetli ve dikine büyüyen ağaç yapısına sahip bir çeşittir.
Saijo: Meyveleri küçük – orta irilikte, dikdörtgen – konik şekilli, meyve kabuğu turuncu renkte ve yüksek kalitelidir. Meyve eti tozlanmaya göre değişmemektedir.
Hiratanenashi: Meyveleri orta – iri, yuvarlak basık şekilli ve yüksek verimlidir. Meyve kabuğu turuncu – kırmızı, et rengi ise sarı – turuncudur. Yüksek kaliteli ancak raf ömrü kısa olan orta mevsim çeşididir. Ağaçları kuvvetli ve dik büyümektedir. Meyve eti tozlanmaya göre değişmemektedir.
Tamopan: Büyük, düz–yuvarlak şekilli, kalın kabuklu, kabuğu turuncu-kırmızı, meyve eti açık turuncu renkli, meyve eti buruk ve yumuşayınca tüketilebilen çok verimli bir çeşittir.
Meyve Eti Buruk (Kekre) Olmayan Çeşitler
Fuyu: Meyveleri iri (200g), basık yuvarlak ve köşeli şekillidir. Meyve kabuğu turuncu – kırmızı, et rengi ise sarı – turuncudur. Meyve eti tozlanmayla değişmeyen, buruk olmadığından sertken yenebilir. Partenokarp, muhafazaya uygun, yüksek kaliteli, orta – erkenci bir çeşittir. Ağaçları çok kuvvetli gelişmektedir.
Matsumoto Wase Fuyu: Fuyu’ dan göz mutasyonuyla elde edilmiş, çok verimli, erkenci, meyve eti buruk olmayan ve tozlanmayla değişmeyen, Fuyu’ ya göre adaptasyon kabiliyeti daha yüksek olan bir çeşittir.
Jiro: Meyve eti buruk olmayan ve tozlanmayla değişmeyen, partenokarp, iri ve yüksek kaliteli meyvelere sahip erkenci bir çeşittir. Meyvelerin uç kısımlarında çatlamalar görülebilmektedir
Ichikikei Jiro: Jiro’ dan göz mutasyonuyla elde edilmiş, sık dikime uygun, Yüksek kaliteli ve verimlidir. En önemli erkenci çeşitlerden biridir.
Maekawa Jiro: Meyve eti buruk olmayan çeşitler arasında en erkenci ve en iri meyvelere sahip çeşitlerden biridir. Ortalama meyve ağırlığı 230 gramdır. Meyve eti tozlanmayla değişmemekte, meyveleri, basık şekilli, meyve kabuğu parlak sarı – turuncu renktedir. Çekirdekli bir çeşittir.
Suruga: Meyve eti buruk olmayan ve tozlanmayla değişmeyen, iri meyveli ve çok geççi bir çeşittir. Meyveleri yuvarlak – basık şekilli, meyve kabuğu turuncu – kırmızı, et rengi ise açık sarıdır. Muhafazaya uygun ve yüksek kalitelidir.
Izu: Meyveleri orta – iri, basık şekilli, meyve kabuğu turuncu – kırmızı, et rengi ise açık turuncudur. Meyve eti tozlanmayla değişmeyen, buruk olmadığından sertken yenebilen, yüksek kaliteli ve en erkenci çeşitlerden biridir. Verimi düşüktür. Ağaçları zayıf gelişmektedir.
O’gosho: Meyve eti buruk olmayan ve tozlanmayla değişmeyen, orta irilikte (150g) meyvelere sahip, yüksek verimli ve çok kaliteli bir çeşittir. Meyveleri, yuvarlak – konik, meyve kabuğu turuncu – kırmızı renkli ve çok tatlıdır. Hasat öncesi dökümlere eğilimi vardır.
Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN – Subtropik Meyveler