Trabzon Hurması – Cennet Hurması Yetiştiriciliği

Türkiye’ de Trabzon hurması yetiştiriciliği çok eskiden beri yapılıyor olmasına karşın, gerek üretim ve gerekse pazarlama açısından henüz istenilen düzeye ulaşılamamıştır.

Türkiye, dünyada yetiştirilen ticari meyve türlerinin büyük bir çoğunluğunu yetiştirebilecek ekolojilere sahip bir ülkedir. Bu avantaj, genel olarak, yetiştiricilik bazında kullanılmasına karşın, pazarlama konusunda yapılan hatalar nedeniyle, dünya meyve yetiştiricisi ülkeler arasında ülkemiz, arzu edilen yerde bulunamamaktadır.

Türkiye anavatanı Anadolu olmayan birçok meyve türünü rahatlıkla yetiştirebilmekte olup bunlardan biri de, anavatanı Çin olan trabzon hurmasıdır.

Dünyada yetiştiriciliği, ılıman iklim kuşağında yeralan ülkelerde de yapılmakla birlikte, subtropik iklim kuşaklarında yeralan ülkelerde yoğunlaşmıştır.

Ülkemizde, illerin yarıdan fazlası cennethurması yetiştiriciliği yapmasına rağmen yıllık üretim ancak 38 043 tona ulaşabilmiştir.

Ülkemizde trabzon hurması üretimin azlığı yanında meyvenin yeterince tanıtımının yapılamaması, özellikle iç tüketimin istenilen düzeyin altında kalmasına ve dolayısıyla pazarlama sorunlarına yol açmaktadır.

Hatta Karadeniz Bölgesinin bazı yörelerinde meyvesinden yararlanmak amacı ikinci planda kalmakta ve süs ağacı olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Meyvelerin, insan beslenmesindeki öneminin artmasıyla birlikte sağlıklı yaşam için, farklı meyve türlerinin tüketilmesi önerilmektedir. Bu tüketimde, henüz istenilen yeri alamamış ancak tüketimini sağlıklı yaşama önemli katkılar yapabilecek türlerden biri de trabzon hurmasıdır.

Dünya Trabzon Hurması Üretimi

Trabzon hurması anavatanı Çin olan ve dünyada öncelikle subtropik iklim kuşaklarında ve daha sonra ılıman iklim kuşaklarında yetiştiriciliği yapılan bir türdür. Çin’den Japonya’ya çok eski tarihlerde götürülmüş buradan Amerika ve Avrupa kıtasına geçmiştir.

2017 yılı verilerine göre dünya trabzon hurması üretimi 5 750 368 ton olup bu üretimin % 72’si anavatanı olan Çin’e aittir

Çin, Kore, Japonya ve Taiwan’ ın toplam üretimleri, dünya üretiminde % 85 gibi büyük bir paya sahiptir. Türkiye son üretim değeriyle dünya üretiminde % 0.64’ lük bir paya sahiptir.

Diğer yandan, küçük çaplı üretimleri olan birçok ülkenin üretim değerlerinin uluslararası istatistiklerde yer almaması, uzak doğu ülkelerinin paylarının daha yüksek görülmesine neden olmaktadır.

Dünya genelindeki trabzon hurması üretiminde 20-25 kadar ülkede kayıtlara giren üretimler bulunmaktadır.

Türkiye Trabzon Hurması Üretimi

Türkiye çok eskiden beri trabzon hurması yetiştiriciliği yapan ve trabzon hurması yetiştiriciliği için uygun ekolojilere sahip bir ülke olmasına karşın üretim, tüketim ve pazarlama yönünden önemli bir atılımı gerçekleştirememiştir.

Cennet hurması subtropik iklim meyve türü olmasına karşın, kışın yaprağını dökerek -12o C hatta bazı çeşitlerinin -18o C’ ye kadar olan düşük sıcaklıklara dayanabilmeleri ılıman iklim kuşağında da yetiştiriciliğinin yapılmasını mümkün kılmaktadır.

Bu nedenle, ülkemizin hem deniz kenarlarındaki illerinde hem de iç bölgelerde yer alan illerinde trabzonhurması yetiştiriciliği yapılabilmektedir.

Türkiye cennet hurması üretimini son 35 yıllık bir süreçte inceleyecek olursak, 1982 yılında 3 500 ton olan üretim, 1992 yılında 10 000 tona ve günümüzde de 38 043 tona ulaşmıştır. Bu süreçte (son 35 yılda) 11 kat üretim artışı olmasına karşın üretim değerimiz hala düşüktür.

Türkiye trabzon hurmasını uzun yıllardan beri yetiştirilmekle birlikte üretimde önemli artışlar kaydedilmemiştir. Ülkemizde 42 ilde üretim yapılmakla birlikte 2017 yılı üretimimiz ancak 38 bin ton dolayındadır. Bu dönemde 883 bin meyve veren ve 303 bin meyve vermeyen olmak üzere toplam 1 186 916 adet ağaç varlığının olduğu görülmektedir.

Türkiyede trabzon hurması ağaç varlığı

Türkiye trabzon hurması ağaç varlığı, üretime göre daha yüksek oranda artış göstermiştir. 1982 yılında 110 000 adet olan Türkiye trabzon hurması ağaç varlığı, yaklaşık 37 yıl sonra 1 186 916 adete ulaşarak yaklaşık 11 kat artış göstermiştir. Diğer yandan, mevcut trabzon hurması ağaç varlığının %75’ inin meyve veren yaşta bulunmasına rağmen meyve üretiminin aynı oranda artmaması yetiştiricilikle ilgili çeşitli sorunların olduğunun bir göstergesi olarak değerlendirilmelidir.

Ülkemizde halen meyve veren yaşta bulunan cennet hurması ağaçlarının ortalama verimleri 43 kg/ağaç dolayındadır. Bu rakamın düşüklüğünde yetiştiricilikle ilgili kültürel uygulamaların gerektiği şekilde yapılmaması yanında, bazı yörelerde tek veya birkaç ağaç şeklinde dağınık yetiştiricilik yapılmasının da etkisi olduğu söylenebilir.

Önemli üretici iller Adana, İzmir, Mersin ve Hatay olup bu dört il toplam üretimin %50’ den fazlasını karşılamaktadır. Diğer önemli üretici iller Adıyaman, Yalova, Çanakkale, Denizli, Kahramanmaraş, Gaziantep ve Sakarya’dır. Ülkemizde genellikle Akdeniz, Karadeniz ve Ege bölgelerinin kıyı kesimlerinde daha yaygın olarak yetiştirilmektedir.

Ülkemizde cennet hurması üretiminin yeterince gelişmemesinde bu meyvenin tüketiciler tarafından tanınmamasının da önemli bir etkisi vardır.

Trabzon Hurması Yetiştiriciliği

Trabzon hurmalarının anavatanı Çin’ dir. Çin’ den Japonya’ ya oradan da diğer ülkelere yayılmıştır.

Ülkemize girişi çok eskilere dayanmakta olup o dönemde giriş yaptığı Trabzon üzerinden diğer illere dağıldığından trabzon hurması adını almıştır. Bu meyve ülkemizde yerel olarak, Hurma, Amme, Aşılı uvaz, Rus hurması, Japon hurması, Batum hurması, Laz hurması, Cennet meyvesi gibi adlarla da tanınmaktadır.

Ebenales takımının, Ebenaceae familyasının, Diospyros cinsinin, Diospyros kaki L. türü olan trabzonhurmalarında 4 önemli tür bulunmaktadır. Bunlar:

1. Diospyros kaki L.: Anavatanı Çin olup, taze veya işlenerek tüketilebilen trabzon hurması çeşitlerinin tamamını kapsamaktadır.

2. Diospyros lotus L.: Anavatanı Çin’ dir. Bazı kaynaklara göre Doğu Karadeniz Bölgesi de gen kaynağı olarak gösterilmektedir. Ülkemizde Artvin hurması veya yabani hurma olarak bilinen bu türün meyveleri tüketilmekle birlikte daha çok anaç olarak kullanılmaktadır. Meyveleri tanen kaynağı olarak da değerlendirilebilmektedir.

3. Diospyros virginiana L.: Anavatanı Kuzey Amerika olup, anaç olarak kullanımı yanında tanen kaynağı olarak değerlendirilebilmektedir.

4. Diospyros oleifera Cheng.: Anavatanı Çin olup, anaç ve meyveleri tanen kaynağı olarak kullanılmaktadır.

Kaynak: Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN – Subtropik Meyveler