Hint İnciri Yetiştiriciliği ve Faydaları

Anavatanı Amerika kıtası olan Hint İnciri, doğal olarak Akdeniz Bölgesi kıyılarımızda yayılım göstermektedir. Yabani olarak yetişen bu bitki, profesyonel ve endüstriyel üretiminin yapıldığı Meksika, Şili, Brezilya başta olmak üzere ABD ve İtalya’da üretilmektedir. Buna karşılık Kuzey Afrika ülkeleri ve Afrika kıtasındaki ülkelerin bazılarında Hint İnciri ekim sahaları kurulmuştur.

Ülkemizde doğal yayılım gösteren bu bitki boyunun hızlı ve oldukça yükseğe ulaşması nedeniyle sadece çit olarak insanlarımız tarafından kullanılırken, meyveleri ise oldukça basit yöntemlerle illerde yer alan yerel tüketicilere ulaştırılmaktadır. Sadece belirli bir bölgede ve yerel lokasyonlarda tüketimi gerçekleşen Hint İncirinin Dünya’da çeşitli ülkelerde ise binlerce hektar büyüklüğünde alanlarda yetiştiriliyor olması, Ülkemiz üreticilerinin ve bölge halkı başta olmak üzere ürün konusunda profesyonel üretim tekniklerinin bilinmeyerek ve endüstriye yönelik profesyonel üretimin gerçekleştirilmemesi, Ülke geneline sağlanacak faydalardan, halihazırda bir piyasadan ve sağlayacağı pozitif etkilerden mahrum kalmamıza neden olmaktadır.

Günümüzde resmi rakamlara göre Brezilya’nın endüstriye yönelik profesyonel ekim sahası 600 bin ha olmak üzere, onu sırayla Meksika, Fas, Tunus, Cezayir takip etmektedir. Ancak buna karşın, üretim sahaları oldukça az olan İtalya’nın hektar başına Hint İnciri piyasasında almış olduğu getiri oldukça şaşılacak düzeydedir. Hint İnciri konusunda profesyonel meyvecilik üretimi ile Dünya ve Avrupa Hint İnciri meyve piyasasının söz sahibi İtalya’nın üretim sahası ise sadece 3 bin 500 ha olarak verilenmektedir. İtalya’nın Hint İnciri meyve pazarında söz sahibi olmasının nedenleri arasında en önemlilerinden birisi, stratejik ve Pazar talebine uygun biçimde örgütlenmiş üretim ağıyla profesyonel bir şekilde üretim yapması nedeniyledir.

Sadece meyvesinden yararlanılmayan Hint İnciri içerisinde saklı birçok ürün fikrine de kaynaklık etmektedir. Örneğin ABD’de de bulunan Amerikan Gıda ve İlaç Yönetimi Dairesi ( FDA), tarafından kolları ( Kladod ) olarak ifade edilen bölgede yayılım gösteren koknial böceğinden sağlanan pigment olarak kabul edilen karmin maddesi ( dactylopius coccus ) gıda, boya ve kozmetik sanayinde renklendirici olarak kullanılmaktadır. Bu sadece üzerinde hayat bulan bir böcek kolonisi ile birlikte sağladığı dışsal faydalarından bir tanesidir. Örneğin Peru bu noktada oldukça ilerlemiş bir noktada bulunmaktadır.

Meksika’nın Dünya pazarına Hint İncirinin türev ürünleri konusunda ise hakimiyeti oldukça ciddi boyutlardadır. Hint incirinin profesyonel ve endüstriyel üretimi konularında, tarıma elverişsiz topraklarında halkına sunduğu imkanlar ile Meksika, kırsal atılımında Hint İncirini başa koymuştur. Dünya pazarında böylesine önde olan bir bitki ve onun kullanım alanlarının ülkemizde doğal yetişme alanlarının oldukça geniş yayılım göstermesi nedeniyle, Kırsal kalkınmanın öncü ürünlerinden birisi de Hint İnciri olacaktır.

Hint İnciri Kullanım Alanları ve Ekonomisi

Amerika’yı keşfe çıkan ilk İspanyol tarihçilerinden Gonzalo Fernandez de Ovedio y Valdes, “General and Natural History of the Indies” isimli eserinde 1535 yılında Amerika’da karşılaştığı yerlilerin Hint İnciri ile olan bağını şu şekilde anlatmaktadır: “Büyük bir zevkle tüm yıl boyunca kaktüs meyvesini yerler, hem de onu dünyada başka hiçbirşeye değiştirmeyecek bir biçimde”. Valdes ayrıca, göçebe kabilelerin Opuntia’nın yetiştiği bölgelerde yaşamak istemeleri ile göçebe yaşamdan kurtularak yerleşik hayata başlamalarına da sebep olabileceğini düşünmekteydi.

Hint incirinin tıbbi alanda önemine 1620 yılında değinen İspanyol kralı 3. Philip ise, Hint İncirini “Topraklarımızın Kuzeybatısında (Western Indies) yetişen en değerli meyvelerden olan Hint İnciri, gözümde altın ve gümüş gibi değerli“demiştir (Velasquez, 1998). Açıkcası, Hint inciri 15. Yy sonlarından başlayarak bir İspanyol sömürgesi haline gelen Meksika ve Ortaamerika tarihinin de önemli bir parçasıdır. Yok olan uygarlıklardan birisi olan, Azteklerin o çağlarda Nahuas olarak başkenti kabul ettiği günümüzde ise Mexico City ismiyle anılan şehirde yer alan Büyük Tenochtitlan (1325–1521) şehrinin kalıntılarında dahi “taşın üzerinde yetişen bir bitki olarak Hint İnciri” hiyerogliflerinde yer alması, Azteklerin sosyo–ekonomik yaşantılarında oldukça önemli bir yere sahip olduğunu ifade etmektedir. Bu duruma ek olarak Meksika’nın Puebla bölgesinde gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda Tehuacan ve Tamaulipas antik yerleşimlerinde günümüzden 7 bin yıl öncesine ait Hint İnciri meyve ve liflerinin kalıntıları fosilleşmiş halde bulunmuştur.

Meksika iklim şartlarının Hint İnciri yetişmesine olan büyük etkisi günümüzde de Hint İncirinin Meksika ekonomisi ve yine Amerika kıtasında yayılım gösteren Şili, Peru, Arjantin, Brezilya ayrıca ABD sınırları içerisinde de yayılım göstererek önemini koruması devam etmektedir. Binlerce senedir doğal yayılım gösterdiği bölgelerde değerli bir ürün olarak kabul edilse de henüz tüm potansiyelini ve içerisinde sakladığı potansiyel ürün fikirlerini geriye kalan dünya ile paylaşmış değildir.

Hint İnciri Nerede Kullanılır?

Opuntia meyvelerinin gıda endüstrisinde kullanımı noktasında en başta meyvelerin içerdiği besin değerleri ve özellikleri gelmektedir. Örneğin; Cheftel ve Besançon tarafından yapılan çalışmalarda pH sınıflandırmasına göre Hint İnciri ve kladodları düşük asidik özelliktedir. (pH büyükeşit 4,5) Gıda teknolojisindeki, gelişimler ile birlikte, dünya genelinde kullanım alanları her gün gelişen Hint İnciri meyvesinin dünya genelinde çok çeşitli gıdalar haline getirilmiş örnekleri bulunmaktadır. Örneğin; Fransa’da meyverlerinden pastalar yapılırken, Kırmızı renklerden karışım haline getirilmiş meyve suyu kullanımı Kaliforniya marketlerinde gözlemlenmektedir. Buna ek olarak, İtalya’da Opuntia ficus indica dan yapılmış olan bir liköre rastlanabilirken, Meksika da ise Opuntia xoconostledan yapılmış olan bir liköre rastlanılabilmektedir. Aynı zamanda, Hint İnciri meyvesinden elde edilen reçeller ise Meksika, Arjantin, ABD ve İtalya’da gıda endüstrilerince üretilmektedir. Çeşitli ülkelerde de bu konuda girişimler başarıya ulaştırılmaya çalışılmaktadır. Gıda teknolojilerinin geişimi ile türev ürüün olarak sunulabilmesi arasında doğrusal bir ilişi olduğu da gözlemlenebilmektedir. Örneğin; ABD ‘de yenilebilir jelibon şekerlemeler değişik renklere sahip bir biçimde Hint İnciri meyvesinden üretilebilmektedir.

Meksika, Hint İnciri türev ürünlerinin gıda endüstrisinde kullanımı konusunda tarihsel geçmişi ile birlikte oldukça birikmiş tecrübeye sahip olması nedeniyle diğer Ülkelerden bir adım önde bulunmaktadır. Örneğin; Oldukça farklı olarak nitelendirilebilecek Frenk İnciri meyvesinden elde edilmiş olan peyniri ile bu alanda önde olduğunu göstermektedir. Meksika’ya özgü bu peynirin üretimi, Opuntia streptacantha’dan sağlanmaktadır.

Meksika ve ABD’de meyve aromasına sahip sosların da üretilebildiği Opuntia xoconostle ise market raflarında değişik boyutlar içerisinde satılmaktadır. Aynı zamanda günümüz hızlı abur cubur kültürüne de ürün sağlayan Hint İnciri kuru meyvelerinin pakete girmiş halleri ile de Uluslararası pazarlarda görünmektedir.

Taze meyve olarak kullanımı ile açık Pazar ve market zincirlerinin içerisinde rastlanılabilecek Hint İnciri, düşük asidik özelliği ve yüksek Ph ı nedeniyle yenmez hale kısa sürede gelebilmekte ve ferment olabilmektedir. Çeşitli metotlar ile günümüzde ambalajlama teknolojisinin, gıda teknolojileri ile birlikte kullanımları sonucunda daha uzun kullanıma sahip olmasını sağlamışlardır. Dondurulma teknolojileri kullanılarak da tüketicilere sunulan Frenk İnciri meyveleri, ürün kalitesi ve aromalarını uluslararası pazarlara sunmada üretici ülkeleri güçlü hale getirmektedir.

Gıda Dışı Hint İnciri Kullanımı

Gıda dışı endüstriyel üretime dair sektörlerde Hint İnciri, başta Güney Amerika olmak üzere çeşitli Ülkelerde gün geçtikçe daha fazla alanda kullanılmaya başlanmıştır. Bitkisel gıda takviyesi olarak kullanımı ile özel beslenme gereksinimi duyanlar için alternatifler sunan ürünler raflarda sunulmaktadır. Güney Amerika’da ki turizm bölgelerinde, Opuntia ürünlerinden elde edilen sepet ve benzeri hediyelik eşyalar da yerele özel olarak turistler için hazırlanmıştır. Oldukça rekabet içerikli olan kozmetik endüstrisine de hammadde sağlayan Frenk İnciri, içeriğinden sağlanan yüksek nitelikli maddeler ile sabun, krem, vücut losyonu, yüz maskesi ve şampuan olarak üretilmektedir.

Aynı zamanda, koknial böceğinin kladodlar üzerinde yetiştirilmesi ile elde edilen karmin maddesi sayesinde boya endüstrisinde de kullanılabilen Frenk İnciri, önümüzdeki senelerde gerçekleştirilecek birçok işletme içi veya dışı çalışmalar ve projelerle kullanım alanlarını ve hammadde girdisi sağladığı sektörleri genişletecektir. Günümüzde, özellikle ABD’de Frenkİnciri kladodlarının biyodizel yakıt olarak kullanılması üzerine çalışmalar yapılmaktadır.

Uluslararası ticarete konu olan Frenk İnciri, genellikle Kuzey Yarımkürede haziran ve kasım ayları arasında gerçekleşirken, Ülkemizde ağustos ve eylül ayları arasında olgunlaşması görülmektedir. Uluslararsı ticarette etkin ülkelerde dekar başına verim ortalama 2 ile 3 ton arasındadır.

Türkiye’de Hint İnciri

Ülkemizde henüz kapama bahçelerinin dahi kurulmadığı bir ürün olan Hint İncirinin üretimi ve dünya pazarlarına oldukça kaliteli ürünlerin Ülkemizin sahip olduğu özellikle Akdeniz Bölgesinde yatırım ve girişimcileri yönlendirerek Ülkemiz rekabet edebilirliğini oldukça geliştirebilecek bir ürün olmasının en başta algılanması ve doğru anlaşılması gerekmektedir.

İlgili paydaşların, başta kamu otoritesinin Akdeniz Bölgesi stratejik plan ve hedeflerine Hint İncirini katması oldukça önem arz etmektedir. Hint İnciri üretiminin ve piyasalarının oldukça önem kazandığı Dünya Ülkeleri örneklerinde izlenilen yolların ve ilgili kamu otoritelerinin rollerinin doğru anlaşılması gerekmektedir. Kamu otoritelerinin, yönlendiririci, hizmet ve kaynakları etkin dağıtımda dağıtıcı rolünü Hint İnciri konusunda uzmanca yönetebilmesi Hint İncirinin bölgesel ve kırsal kalkınmaya kaynaklık edebilmesi için elzemdir.

Ülkemizde, Akdeniz bölgesi özelinde tarım konusunda otorite haline gelmiş olan kurumlar ve bu konuda yetkilendirilmiş kamu kuruluşları üzerlerine düşecek bu sorumluluk konusunda bilinçlendirilerek, Ürün Stratejisi belirlenerek hedefler çizilmelidir. Meksika ve İtalya’nın deneyimlerini kaynağından almak üzere, ilgili Tarımsal Araştırmalar Merkezleri bu konuda cesaretlendirilmeli, kurumlar arası uluslararası ilişkiler güçlendirilerek, ülkelerarası projeler gerçekleştirilmelidir.

Ülkemiz İçin Doğru Türün Belirlenmesi

Ülke içi, bölge bazlı ve yerel noktalara ilişkin doğru üretim havzalarının Ülkemiz türleri açısından belirlenmesi, en verimli türlerin çeşitli türev ürünlere göre de belirlenmesi en başta gelen konulardan bir tanesidir. Doğru üretim havzalarının belirlenmesinin stratejik üretim konusunda ilk basamağı oluşturduğu gözden kaçırılmamalıdır. Doğru üretim havzaları belirlendikten sonra kavramsal kargaşalara yol açmamak üzere, üretim konusunda Hint İnciri üretimine yönelik terimsel sözlükler üretilmelidir. Doğru üretim havzaları ve terimsel kullanımların belirlenmesi ile, üretici, girişimci ve yatırımcıların stratejik üretimler ile doğru iş modellerini kurgulamaları konusunda kamu – özel ve üniversite otoriteleri yönlendirici konumunu gözetmelidirler. Örneğin; doğru üretim havzalarının belirlenmesi ile üreticilerin kümelenmeler oluşturmaları çeşitli bölgelerde teşvik edilmelidir.

Kümelenme yaklaşımı ile Hint İnciri üretiminin etkin ve doğru kaynaklandırılmış üretimler ile türev ürünleri uluslararası rekabete dönük üretmeleri mümkün olabilecektir. Aynı zamanda, kümelenme yaklaşımı, henüz Ülkemizde Hint İnciri konusunda uzmanlaşmış labaratuar, inceleme tesisleri, mesleki eleman ihtiyacını karşılayabilecek ara eleman yetiştiren öğretim merkezlerinin ve İlgili Üniversite teknik ve mesleki okulları, veri analizi ve bilgi işlem merkezleri de destekleyici kurum ve kuruluşlar olarak Frenk İnciri ekonomik ekosisteminin üretilme ve gelişimini ileri noktaya taşıyabilecek iş yaklaşımlarından en önemlilerinden birisidir.

Yerel ve bölgesel kalkınmayı doğru ve etkili gerçekleştirmek için, öncelikle yerel bölgelerde bulunan potansiyel üretici ve genç girişimcilerin Hint İnciri konusunda teknik ve mesleki bir girişimi yönlendirebilmek üzere etkin dağılımlı bir şekilde girişimci üretimci eğitimleri düzenlenmelidir. Düzenlenebilecek bu eğitimler sonunda, potansiyel üreticilerin nitelikleri artırılabilecektir. Doğru girişimcilerin finansal kaynaklara ulaşabilmesinin de desteklenmesi ile yerel ve bölgesel gelişmenin Hint İnciri merkezli gelişimi başarıya ulaşabilecektir. Girişimin nasıl ve nereye yapılması gerektiği belirlenirken, girişimcinin nasıl üretim yapabileceğini öğrenmesi ile üretim aşamasında işbirliği içeren iş modelleri ve rekabet öncesi işbirliği gibi yenilikçi çerçevelerde gerçekleşecek iş modelleri ile kaynakların etkin dağıldığı üreticiler oluşabilecektir. Kısacası, Ülkemiz Akdeniz Bölgesi için planlı bir kapsamda kamu kurum ve kuruluşlarınca gerçekleştirilebilecek çalışmalar ile Frenk İnciri üretimlerine başlamalıdır.

Hint İncirinin pazarlanması konusunda ise; bilgilendirilmiş üreticilerin marka oluşturmaları da sağlanarak doğru üretimler ile ulusal ve uluslararası pazarda Hint İnciri üretimi ile ilgili, gerekli sertifikasyon ve üretim standartlarına göre üretim gerçekleştirmeleri sağlanmalıdır. Aynı sanayi için çalışan bölgelerde veya aynı endüstri kolunun içerisinde çalışan birimler arasında üretimi maksimize etmek adına yapılacak faaliyetler ile ölçek ekonomilerinin getirilerinden faydalanılarak firmaların üretim maliyetleri düşürülebilmektedir. Hint İncirinin çoklu alanlarda kullanımı, bu faydaları diğer birçok üretim sürecine göre kolay ve ulaşılabilir kılmaktadır.

Doğru yönetim süreçleri ile uzun yıllar gerektiren Ar-Ge çalışmalarının da uygulanabilmesi, sektörel uzmanlığı pekiştirerek, Hint İnciri konusunda rekabet edebilirlik açısından yerel, bölgesel ve Ülke ekonomisi açısından çok önemli katkılarda bulunacaktır. Üretimle eş zamanlanmış planlama sürecine sahip akıllı üretimin altyapısına sahip Endüstriyel gelişimleri ilerlemiş işletmeler kırsal kalkınma hedeflerini gerçek kılabilecektir.

Ülkemizde Akdeniz Bölgesi dışında kalan su kıtlığı yaşanılan alanlarda, halkın ve canlıların yaşamları için katkılar sağlayabilecek olan bir ürün olarak düşünülerek Hint İnciri ilgili bölgelere önerilmelidir. İnsanlar için hem beslenme hem de sektörel girdiler sağlayarak başlı başına bir endüstri kurmak için yeterli bir ürün olan Hint İnciri sahip olduğu nitelikleri ile kalkınma için birçok alanda kullanılabilecek özelliklere sahiptir.

Orman Yangınına ve Erozyona Karşı Frenk İnciri

Dünya’da erozyonu önlemek ve toprağı zengin minerallerle buluşturmak içinde Hint İnciri dikimi özendirilmektedir. Aynı zamanda, orman yangınlarını önleme ve yayılımlarını önlemek içinde Hint İnciri yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Ülkemizde de 2016 yılı itibariyle Mersin ilinde Orman Bakanlığı yangını önlemek üzere bir deneme parseli kurmuştur.

Kaynak: AYYILDIZ, H., Adem, E. R. O. L., & NİKPEYMA, Y. HİNT İNCİRİ VE KIRSAL KALKINMA. GÜ İslahiye İİBF Uluslararası E-Dergi, 4(4), 272-281.