Zeytin Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Zeytin yetiştiriciliği için iklim, toprak istekleri ve bahçe tesisi nasıl yapılmalı? Hangi dönemde zeytine hangi gübreler verilmelidir?

Zeytin Neden Önemli?

• İnsan sağlığındaki vazgeçilmez tıbbi önemi
• 8000 yıllık üretim ve mutfak kültürü
• Dünya zeytin üretiminin % 8’i (5. sırada), 36 ilde üretim (% 45)
• Dağlık ve kuru arazileri ekonomik değerlendirme
• Yüksek adaptasyon kabiliyeti, uzun ömür
• Aile iş gücüne katkı (500.000’den fazla)
• Yüksek katma değer, üretimin 1/3’ü ihracat,(döviz girdisi)

İklim Değişikliği ve Zeytin

• 100 yıl içinde sıcaklıklar yaklaşık 1-1,5 ̊C yükseldi,
• 100 yıl sonra 1- 3,5 ̊C artacağı öngörülüyor.S
• Son yıllarda ortalama sıcaklıklar yaz aylarında
• artıyor!

Akdeniz Havzası’nda gerçekleşecek 2°C’lik bir sıcaklık artışı, sıcak hava dalgaları, orman yangınlarının sayısında artış, kuraklık, biyolojik çeşitlilik kaybı, tarımsal verim kaybı olarak etkilerini hissettirecektir!

İklim değişikliği sonucunda İspanya’da zeytin üretimi; % 40’lık bir düşüş, piyasa fiyatlarında büyük bir sıçrama yaşanacak. Zeytin yetiştiriciliği Hindistan, Libya, Çin, Avustralya’da yapılabilecektir.

Zeytin Yetiştiriciliği için ‘’Türkiye artık dört mevsim değil iki mevsim’’

• Eylül ayının artık yaza dönük bir sıcaklık
• Eylülün sonbahar ayı olarak değil, yaz ayı
• Eylül ayı, İstanbul Deniz suyu sıcaklığı 25 derece, 10-15 derece düşmesi gerekiyordu.
• Eylül ve mayıs ayının da yaz mevsimine dahil edilmesi lazım.
• Yani 3 aylık yaz mevsiminin 5 aya çıkması!

• Artık Akdeniz ikliminden çıkıyoruz.
• Yarı kurak iklime doğru gidiyoruz.
• Bunun en tipik örneği; tropikal gece dediğimiz gecelerin yaşanması.
• Gece minimum sıcaklığın 20 derece üzerine çıkması durumudur.

İklim Değişikliğinin Etkisi

• 2050’ye kadar ‘İstanbul Roma, Ankara Taşkent gibi olabilir’
• Bursa’nın havası Adana’ya,
• Adana’nınki ise Lefkoşa’ya
• Gaziantep’inki Erbil’e
• Londra’nın Barcelona’ya
• Rio de Janeiro’da Havana’ya
• Moskova ise Sofya’yla benzeyecek!
• Sıcaklıklardaki en hissedilir değişiklikleri kuzey ülkeleri yaşayacak.

İklim değişikliğinin sonucunda Güney alanlardaki üretimin ve zeytin
çeşitlerini daralması, Kuzeye ve kıyı bölgelerinde genişletmesi bekleniyor.

İklim Değişikliği ve Zeytin

• Çiçek Dökümü,
• Meyve Oluşumunda Gecikme,
• Erken Olgunlaşma,
• Geç Kararma,
• Aşırı yaprak dökümü
• Hasat Zamanı Gecikmesi
• Hastalık ve Zararlı Pop.artış (Atraknoz Ve Zeytin Sineği Pop.)

Bu etmenlerden dolayı zeytinde verim düşüşü, kalite azalışı, fiyat artışı ve yetişe mevsimi uzunluğu durumları ortaya çıkacaktır.

Zeytin Üretimi İçin En Hassas Aşama Tam Çiçeklenmedir ve Bunu Meyve Tutumu İzler. Çiçeklenme döneminde su eksikliği ve yüksek sıcaklar, çiçeklenme sayısını azaltacaktır.

Sıcak ve kurutucu rüzgar yüksek sıcaklıkla birlikte zeytinde meyve oluşumunu azaltacak ve çiçeklerin yanmasına sebep olacaktır. Bunun nedeni, tam çiçeklenme aşamasında dehidrasyon (su kaybı), dişicik tepesinin kuruması ve tozlanmayı ve meyve oluşumunu engelleyerek çiçek
dökülmesine neden olmalarıdır.

Ani ve şiddetli soğuklarda zeytinlerin verimini etkileyebilmektedir.

Zeytin ağaçları normalde kısa süreli soğuğu kaldırabilir, ancak birkaç saatten uzun süren donma noktası altı sıcaklıklar yeni ve küçük dallara zarar verir ve meyve üretimini engelleyebilir.

Zeytinyağı İçeriğine Etkileri

• 50 yıl sonra Avrupa zeytinyağları, nitelikleri ve organoleptik özellikleri farklı (Vasilopoulos, 2013). • Potansiyel su stresi
• Meyvenin ilk gelişimi olan (haziran ayı) istenen su miktarı karşılanmadığında,

Hasat ve olgunlaşma süresi uzaması ve hasat öncesi meyve dökülmesi su stresi, oleik ve linolenik asit yükselir.

Çiçek Bağlamayı Engelleyen Faktörler

• Besin elementi eksiklikleri
• Aşırı azotlu gübre
• Budama/ışık
• Kuraklık
• Sıcaklığın 2 derece üzerine çıkmaması
• Sıcaklığın 15 derece altına düşmemesi
• Dölleyicilerin olmaması

Meyve Bağlamayı Engelleyen Faktörler

• Döllenmenin yetersiz oluşu
• Besin eksikliği
• Kuraklık/toprak nem azlığı
• Polenlerdeki çiçek tozu canlılık oranı
• Hastalık (halkalı leke)
• Zararlı Durumu (Zeytin sineği 1. nesil, Zeytin güvesi 2. nesli)

Zeytin ve Su ilişkisi

Az yağış, optimum su ihtiyacının altında kalması, verimde azalış,
Sofralık zeytin, buruşmalar, kalite azalışları
Su fiyatları yüksek
yeni ve yenilikçi sulama alternatiflerinin yaratılması gerekir.

Zeytin ve Toprak Yapısı

Mevcut tatlı su kaynaklarının azalmasıyla;

• Arazi tuzlanma riski
• Tarımsal üretim dahada kötüleşecek
• Zeytinin tuzlu su ile sulanması
• Açlık ve kıtlık sorunu
• Daha az toleranslı türler kayıp

Zeytin ve Toprak Yapısı

Tuzluluğun olumsuz etkileri;

• Bitkinin su alımının engellenmesi,
• Toprak mikroorganizmalarının olumsuz etkilenmesi,
• Yüksek tuz içeriğinin bitkide toksik etkiye yol açması,
• Bitkinin metabolik ve beslenme fonksiyonunun bozulması (yaprak kenarı renk değişimi)
• Bitkinin gelişmesinin yavaşlaması veya durması (meyve dökülmesi

pH’ın 6.0-7.5 arasında olması tarım toprakları için ideal

Toprağımız uygun olmayan pH değerlerine sahipse ne
yapılmalı?

• pH’ı yüksek toprağa;
• toz (mikronize) kükürt uygulaması
• toprağın pH değerini bir birim düşürmek için dekara 70-100 kg toz kükürt
• sonbaharda veya ilkbahar başlangıcında yapılmalı, mutlaka toprağa karıştırılmalı
• bir kaç ay içerisinde toprağın pH değerini düşürmeye başlar,
• 5-6 yılda bir kükürt uygulamasının yeterli
• pH değeri düşük yani asidik topraklarda ise, kireç uygulaması

Organik Maddeyi Arttırmanın Yolları

• Kompost, kompost çayı, malçlama yapmak,
• Yeşil gübreleme yapmak,
• Aşırı toprak işlemeye engel olmak,
• Toprak mikroorganizmalarını destekleyecek uygulamalar yapmak (solucan gübresi)
• Kontrollü olarak humik asit, leonardit, turba gibi kaynakları kullanmak.

Kaynak: Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü – İzmir – Dr. Ayça AKÇA UÇKUN