Dolar 32,3366
Euro 35,2085
Altın 2.246,62
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İstanbul 9 °C
Hafif Yağmurlu

Topraksız Tarım Nedir? – Nasıl Yapılır?

Topraksız Tarım Nedir? – Nasıl Yapılır?

Topraksız tarım, bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve besin maddelerinin durgun veya akan besin eriyiklerinde kök bölgesine verilmesi ile gerçekleştirilen tarım şeklidir. Yetiştiricilik, su kültürü ve katı ortam kültürü olarak ikiye ayrılmaktadır. Ticari anlamdaki bitki yetiştiriciliğinde katı ortam kültürü yaygın olarak kullanılmaktadır. Ortam materyalleri organik, inorganik ve sentetik olarak gruplandırılmaktadır.

Topraksız tarım büyük oranda seralarda kullanılan bir uygulamadır. Yapılan üretimlerde, yoğun tarım tekniklerinin ve toprağın yapısal özelliklerinden dolayı sera içerisinde kullanılan topraklar kısa süre içerisinde kullanılamaz hale gelmektedir. Özellikle kış aylarının sıcak geçtiği bölgelerde toprakta kök-ur nematodları ile bazı toprak kaynaklı fungal ve bakteriyel hastalık etmenleri artmaktadır. Bunun sonucunda seralarda yapılan dezenfeksiyon işlemi çevre kirliliğine sebep olmakta ve beraberinde yüksek maliyeti getirmektedir. Topraksız yetiştiricilikte ise bu gibi olumsuzluklar oluşmamaktadır. Bunların dışında, besin elementlerinin fiksasyonu gibi olumsuzluklar olmadığı için verilecek besin maddesi daha az kullanılarak bitki besin elementlerinde de katlılık sağlanmaktadır. Toprak işlemeye gerek kalmadan tarımsal mücadele işlemleri daha kolay yapılmakta ve diğer yetiştirme yöntemlerine göre birim alandan daha fazla ve pazar kalitesinde verim sağlanmaktadır.

topraksız tarım, hidroponik

Topraksız Tarım teknikleri günümüzde oldukça popüler olan tarım yöntemlerinden birisidir. Tarıma ilgisi olan ve tarım ile ilgili araştırmalar yapan birçok insan hidroponik tarım ile karşılaşmıştır.

Dünyada her geçen gün artan gıda ihtiyacı ihtiyacı ve küresel ısınmanın etkileriyle tarım alanlarının azalması, uygun olmayan ekolojik koşullar insanları yeni tarım yöntemleri aramaya yönlendirmiştir. Toprak fumigantları kullanımındaki sıkıntılar, kullanılan ilaçların kalıntı bırakması ve toprak ile ilişkili hastalık ve zararlıların artması Topraksız tarımı daha önemli hale getirmiştir.

Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?

Toprak olmayan bir ortamda bitki yetiştirmekte kullanılan bir yöntemdir. Bitkiler ihtiyaçları olan besin maddelerini toprak yerine bitki için özel olarak hazırlandığı besin solüsyonundan sağlarlar. Bu nedenle, bitkiler ihtiyacı olan besin maddelerini toprak ve verdiğimiz gübrelerden sağlamak yerine tam ihtiyacı kadar hesaplanarak verilmiş besin solüsyonlarının kök ortamına verilmesiyle karşılamakta.

Dünyada ilk denemeler 1930 yılında kullanılmaya başlamıştır. Bulan kişi ise İngiliz asıllı Prof. Dr. William Gericke olmuştur. Bu uygulama daha sonraları Hollanda da geliştirilmiştir ve kullanılmaya başlanmıştır. Türkiye’de ise ilk kez 1995 yılında Antalya’da yapılmaya başlamıştır. Gün geçtikçe bu yönteme yapılan yatırımlar ve bu yöntemin bilinirliği artmaktadır.

Topraksız tarım için her zaman düzgün ve sağlıklı bir toprak, arazi şartı yoktur. şehirlerde evlerin teras ve balkonlarında, taşlık ve kayalık zemini olan arazilerde, tuzlu ve verimsiz arazilere de kurulmakta. Bu avantajı ile toprak kökenli olumsuzlukları bertaraf etmiş olunur.

Torbalarda yapılan substrat kültüründe bir tarafı siyah diğer tarafı beyaz renkli plastik kullanımının nedeni nedir? sorusu çok fazla sorulmaktadır. bunun cevabı bu torbalar UV katkılı olduğu için daha uzun süre dayanır.

Soru – Cevap

Neden Topraksız Tarım

Bu yöntemin ortaya çıkmasının ve yaygınlaşmasının bir çok sebebi vardır. Bunlardan En önemlileri hızla artan nüfus ve topraktan kaynaklı sorunlardır. Dünyadaki hızlı nüfus artışı sonucu tarım topraklarının artan nüfusun gıda ihtiyacına yetmeyeceği düşüncesi ilk sıradadır. Günümüzde 6.5 milyar olan dünya nüfusu, 30 yıla kadar 9 milyara ulaşacağı vegıdaya olan ihtiyacın yarı yarıya artacağı öngörülmektedir. Ülkemizde ve Dünya’da tarıma elverişli toprakların neredeyse tamamının kullanılıyor olması ve yeni arazilerin yok denecek kadar az olması, Toprakların erozyonla kaybedilmesi, çoraklaşma ve yerleşim yeri olarak kullanılması gibi nedenlerle tarım dışı kalması gittikçe artmaktadır. Su ve gübre açısından daha az maliyet ile daha fazla verim almak amacıyla önemli bir seçenek olarak ortaya çıkmıştır. Son yıllarda toprak kökenli hastalıklarla mücadelede kullanılan ilaçların bir çok ülkede yasaklanması, bu yöntemin yaygınlaşmasında etkili olmuştur.

Topraksız tarım son yıllarda daha fazla tercih edilmesinin sebepleri; verimli toprakların kaybı, toprak yorgunluğu, yabancı ot sorunu yaşanmaması ve su, gübre, ilaç gibi girdilerin en ideal şekilde kullanılması olarak sıralanabilir.

topraksız tarım, hidroponik

Avantajları Nelerdir?

  • Alan tasarrufu
  • Yüksek birim alan verimi
  • Yüksek ve homojen meyve kalitesi
  • Su, gübre, ilaç, işgücü tasarrufu
  • Meyve sertliği yüksek kalite Bitkileri vegetatif ve generatif fazda tutmanın mümkün olması.
  • Fertigasyon düzenlemeleri ile erkencilik veya geççiliğe müdahale edilebilmesi
  • Mevsim dışı üretimin mümkün olması
  • Hastalık ve zararlı kontrolü kolay
  • Hasat kolay.
  • Meyvelerde botrytis oranı düşük
  • Daha temiz ve kaliteli meyve
  • Düşük sera sıcaklıklarında yetiştirilmesi ve çoğu alanda ısıtmaya gerek duyulmaması
  • Geleneksel seralarda yetiştirilme imkanı
  • Yüksek gelir
  • Toprak bağımlılığından kurtulmak
  • Toprak dezenfeksiyonuna gerek kalmaması
  • Rotasyona gerek olmaması

Seralarda sıcaklık ve nemin yüksek olması ve havalandırmanın yeterli düzeyde olmaması durumlarında hastalık ve zararlıların oluşması daha kolay olmaktadır. Ayrıca seralarda hastalık ve zararlı etmenleri yağmur veya don gibi etmenlerle yok edilememektedir. Seralarda sürekli aynı ürün yetiştiriciliği yapıldığı için, hastalık, zararlı etmenleri ve nematodlarda artış görülmektedir.

Topraklı tarımda yapılan yetiştiricilikteki gübre tüketimi üretici açısından yüksek maliyetli bir girdi olmaktadır. Gübrenin aşırı ve bilinçsiz bir şekilde kullanılması toprağı, suyu ve doğayı kirletmektedir. Sera topraklarının yağmur suyuyla yıkanma olasılığı olmadığı için tuzluluk oranı normal toprağa göre çok daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durumdan dolayı sera toprakları daha kısa sürede verimsiz hale gelmektedir.

Topraklı tarımda kullanılan su miktarı topraksız tarımda kullanılana göre çok daha fazla olmaktadır. Bunun nedeni verilen suyun toprağın alt tabakalarına kadar sızması ve suyun daha fazla buharlaşmasından kaynaklanmaktadır.

topraksız tarım, hidroponik
topraksız tarım

Dezavantajları Nelerdir?

  • Yüksek yatırım maliyeti
  • Kültürel harekâtlarda modernizasyon lüzumluluğu
  • Düşük tuzluluk içeriğine sahip sulama suyu ihtiyacı
  • Etrafsal şartlara hassasiyet ışık, sıcaklık vb.
  • Fizyolojik bozukluklar
  • Teknik bilgi ve danışmanlık gerekliliği
topraksız tarım, hidroponik

Neden Topraksız Tarım?

  • Bitkiler toprakta yetişenlere oranla daha hızlı büyüme ve gelişme gösterirler.
  • Kapalı bir alanda ve uygun iklimlendirme yapılarak 4 mevsim aralıksız üretim yapılır.
  • Bitki toprakla temas halinde olmadığı için toprak kaynaklı kök hastalıklarına maruz kalmaz ve ilaçlama maliyeti yoktur.
  • Evinizin, işyerinizin balkonunda terasında hatta boş bir odasında bile gerekli ışıklandırma yapılarak üretim sağlanabilir.
  • Toprakta yetiştiriciliğin yabancı ot mücadelesi gerektirmez ve işçilik maliyetleri düşüktür.
  • Bitkiler için olabilecek en iyi ortam ve besin çözeltisi ayarlanarak ürün kalitesi kontrol altında tutulur.
  • İş gücünden tasarruf sağlanır. yabancı ot mücadelesi, toprağı işleme, ilaçlama gibi maliyetler olmadığı için oldukça tasarruflu bir yöntemdir.
  • Toprakta yapılan tarıma göre 5 kata kadar verim artışı sağlanır.
  • Toprağı hazırlamaya gerek yoktur. her zaman dikim yapılabilir.
topraksız tarım, hidroponik

Topraksız Tarım Maliyeti

Kurulum maliyeti yetiştirilecek ürüne ve yetiştirileceği yere göre değişiklik göstermektedir. Maliyetini hesaplamak için yapılacağı yerin iklim özelliklerini iyi bilinmeli, iklimlendirme sistemi gerekli mi buna karar verilmelidir. Akan su kültürü mü kullanılacak yoksa substrat (katı kültür) mı kullanılacak, katlı sistem mi olacak veya örtü altında mı yetiştiricilik yapılacak önce bunlara karar verilmelidir.

Akan su kültüründe en büyük maliyet sera kurulumu ve PVC boruların alım maliyetidir. PVC borular 50’lik 70’lik ve 100’lük olarak satılmaktadır. Metre fiyatları 7 Lira ile 15 lira arasında değişmektedir. bunun yanı sıra otomasyon sistemi olacak ise bunun maliyeti de hesaplanmalıdır.

Katı ortam kullanılarak bir sistem kurulmak istenirse sera maliyeti dışında en büyük maliyet kullanılacak substrat (kokopit – kaya yünü – Perlit), sehbalar ve oluklar olacaktır. ayrıca istenirse otomatik sulama ve gübreleme için otomasyon sistemi tercih edilecekse maliyeti eklenmelidir.

Kök çevresi pH, EC, su içeriği, besin içeriğinden, drenaj pH, EC, oranı ve besin içeriğine kadar hesaplanan ve bitkiyi su kaybetmeden (evapotranspirasyon) ayakta tutabilecek iç ve dış çevre koşullarını optimize eden kontrol edilebilir bir yetiştiricilik sistemidir.

Topraksız tarım, hidroponik tarım nasıl yapılır
*Gül, A. 2019. Topraksız Tarım. Meta Basım. S 146.

Su Kültürünün Avantajları

  • Su ve besin maddelerinden daha iyi yararlanma
  • Bitki su gereksinimi hesaplaması zorunlu değil.
  • Atık substrat sorunu yok ve yeni sezona geçiş kolay ve hızlı.

Su Kültürünün Dezavantajları

  • Ayrıntılı teknik donanım gerektirir. Bitkiyi destekleyerek ayakta tutmak esastır.
  • Besin çözeltisi havalandırılması, sıcaklığı vs. dikkat gerektirir. Köklerin oksijen gereksinimi ile birlikte karanlık kalması sağlanmalı.
  • Elektrik kesilmesi, arızalara karşı önlem almak gerekir.

Substrat Kültürünün Avantajları

  • Yetiştirme ortamında havalanma sorunu yok
  • Bitkilere fiziksel destek kolay
  • Elektrik kesilmesi, arıza vs. toleransı yüksek

Substrat Kültürü Dezavantajları

  • Üretim sezonuna hazırlık zor ve zaman alıcı
  • Üretim sonrası atık substratlar çevre kirliliği etmeni

Substrat kültürünün tercih edilmesinin nedenleri

  • İlk kurulum ve işletme maliyetinin daha düşük olması
  • Teknik donanım gerekliliğinin daha az olması
  • Bitkiye daha iyi fiziksel destek sağlaması.
  • Çevresel koşullara hassasiyetin daha düşük olması.
  • Elektrik kesilmesi vs. risklerden zarar görme potansiyelinin daha düşük olması.
  • Vegetasyon döneminin daha uzun olması
  • Bitki başına verimin yüksek olması.
topraksız tarım, hidroponik

Substrat(Katı Ortam) Seçenekleri Nelerdir

Topraksız tarım, hidroponik tarım nasıl yapılır
Topraksı tarımda kullanılan substratlar

Torf

  • Su altında ve bataklıklarda yetişen bitkilerin, uzun vegetasyon süresi boyunca bıraktıkları artıkların havasız koşullarda parçalanıp birikmesinden oluşur.
  • Ülkemizde Kars/Göle, Bolu/Yeniçağ yataklarındaki torfların uygun kalitede oldukları rapor edilmektedir (Gül, 2009).
  • Atık sorunu yoktur.
  • Zamanla kesekleşmesi havalanma kapasitesini azaltır.
  • Günümüz topraksız tarımda kullanımı sınırlanmaya başladı.
  • Havanın CO2 ’ini özümleme işlevi nedeniyle torf yataklarının tahrip edilmesinin sera etkisinin artacağı düşünülmektedir.

Kokopit

  • Hindistan cevizi bitkisinden elde edilen lifli organik bir ortamdır. Sri lanka, Filipinler, Endonezya, Hindistan gibi ülkeler tarafından üretilmektedir.
  • Hindistan cevizi meyvelerinin kabuk kısmından elde edilir. Uzun liflerin bir kısmı diğer sanayilerde kullanılırken, kalan kısımlar yığınlar halinde kompostlaştırılarak elde edilir.
  • Lif özlerinden meydana gelen sıkıştırıldığında blok haline getirilebilen ve suyu absorbe edince şişme özelliği gösteren substrattır.
  • Sıkıştırılmış bloklar halinde satılır.
  • Yüksek su tutma ve hava kapasitesinin bulunması
  • Düşük hacim içeriği
  • Herhangi bir kimyasal işleme tabi tutulmadan kullanılabilmesi
  • Lignin ve selüloz içeriğinin yüksek olmasıyla hava ve su dengesini uzun süre koruyabilmesi
  • Sterilize edilebilir.
  • Atık sorunu yoktur.

Perlit

  • Volkanik Kökenli Aliminyum Silikattır.
  • Camsı Yapıdaki Perlit Kayacının Yüksek Sıcaklıklarda Patlatılarak Genleşmesinden Elde Edilir.
  • Isı geçirgenliği düşük (kök ortamını aşırı sıcaklık dalgalanmalarından etkilenmesini engeller)

Kayayünü

  • Kaya yünü % 60 bazalt, % 20 kireç taşı, % 20 kömür içeren karışımın 1600°C’de eritilmesi sonucu ince liflere dönüştürülür. Liflerin uzunluğu ve kalınlığı kayayününün gözenekliliğini belirler.
  • Kullanımı dilimler ve bloklar şeklindedir.
  • Hacim ağırlığı 0.07-0.1 g/cm3.
  • Kuru kayayünü dilimlerinin %5’i lif, %95’i hava boşluğudur. Sulama sonrası %65-70 su, %30 havalanma kapasitesine sahip olur. Fazla su
  • kolayca drene olur. Fazla sudan bitki zararlanmaz.
  • Parçalanmaya karşı dayanıklı
  • Strüktürünü uzun süre koruyan süngerimsi yapı
  • Gözeneklik, hava ve su tutma kapasitesi yüksek
  • Tekrar kullanımlarda sterilize edilmelidir.
  • Atık problemi vardır.
  • Geri dönüşümü için, inşaat amaçlı mineral yün yapımında kullanımı ya da parçalanarak saksılı bitkilerde yetiştirme ortamlarına karıştırılması gibi yöntemler ortaya konmuştur (Gül, 2019).
topraksız tarım, hidroponik

Vermikulit

  • Hammaddesi doğal bir kil mineralidir. Vermikülit yataklarından çıkarılan vermikulitin 1000°C’de fırınlanması ile elde edilen mika mineralidir.
  • Perlite benzer şekilde kırma, eleme ve 1000°C‘lik ışıl işlem ile genleştirme sonucunda üretilmektedir.
  • pH 7-7.5 civarındadır.
  • Tekrar kullanımlarda kimyasal maddeler veya buhar ile sterilize edilmesi güçleşir.
  • Çevre kirliliğine yol açmadığından atık sorunu yoktur.

Pomza (Volkanik Tüf)

  • Asidik ve bazik karakterli volkanik faaliyetler sonucu
  • oluşmuş bir volkanik kayaçtır. Kırma ve eleme işlemlerinden
  • sonra doğal haliyle kullanılabilmektedir
  • Ponza taşı ucuzdur
  • Dezenfeksiyona gereksinim göstermeden kullanılır.
  • Su tutma özelliği düşük
  • Havalanma özelliği yüksek

Zeolit

  • Zeolit pH 6.5-7.
  • Tek başına kullanımı çok tercih edilmez.
  • İçerdiği boşluk ve kanallar ile iyi bir nem tutucu ve havalanmaya yardımcıdır.
  • Su tutma kapasitesi ve havalanması iyidir.
  • Tekrar kullanıma uygun olup, fiziksel özellikleri çok değişmez.
  • Zeolitler alkali ve toprak alkali elementlerin kristal yapıya sahip, sulu aliminyum silikatları olarak tarif edilir.
  • Temel yapısını SiO4 ve veya AlO4 oluşturan bir sulu alimünyum silikat bir mineraldir.
  • Zeolit doğada 30’dan fazla zeolit minerallerinin bulunduğu rapor edilmektedir.
  • En fazla bulunanları zeolit minerali klinoptilit mineralidir. Klinoptilit
  • silikatlar sınıfına girer. Kırma ve eleme işlemlerinden sonra kullanılır.
topraksız tarım, hidroponik

Genleştirilmiş Kil

  • Kulllanımı sınırlı olan bu materyal, kilin 1100 C’de genleştirilmesi yoluyla elde edilmektedir.
  • Tane iriliği 3-10 mm arasında olanları tarımda kullanılır.
  • Hacim ağırlığı 0.28-0.69 g/cm3 ve pH 7 civarındadır.
  • Atık sorunu olmayıp, tekrar kullanımlarda sterilizasyon
  • gereklidir.
genleştirilmiş kil kaolin
topraksız tarım, hidroponik
topraksız tarım, hidroponik

Mehmet İŞLER
Ziraat yüksek mühendisi. bitki besleme alanında akademik kariyere sahip ve Türkiye ve afrika'da üretim süreçlerini yönetmiş ve uzun süredir topraksız tarım alanında çalışmaktadır. website aracılığıyla sizlere bilgi ve birikimlerini aktarmak ve türk tarımına katkı sunmayı amaçlanmaktadır. iletişim: mehmetisler@greenhouse.org.tr
YAZARA AİT TÜM YAZILAR
BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 14 YORUM
  1. Hidroponik dedi ki:

    1000 m2 Topraksız tarım serası maliyeti nedir?

  2. Yusuf kapar dedi ki:

    Öncelikle bilgilendirme için teşekkür ederiz. Kars gibi soğuk iklim bölgelerinde yapılır mı yapılır ise tavsiyeleriniz ,önerileriniz nelerdir. Teşekkürler

    1. tarimsalbilgi dedi ki:

      Merhaba Yusuf bey. Yapabilirsiniz fakat kış mevsiminde ürün almanız pek mümkün görünmüyor. Fakat ilkbaharda donların bitmesini takiben çilek veya diğer bitkilerin yetiştiriciliği yapabilirsiniz.

  3. ERBİL ERÖZEN dedi ki:

    ilk etapta 250 m2’lik bir serada yeşillik düşünüyoruz. Sıvı besin hazırlamanın tüm detayları konusunda bize danışmanlık verme şansınız varmıdır @TARIMSALBİ

    1. tarimsalbilgi dedi ki:

      Maalesef şu an için danışmanlık hizmetimiz bulunmuyor.

  4. oktay kalender dedi ki:

    200 metrakare bir alanım var topraksız tarım için sera ve iklimlendirme maliyetim ne olur acaba