Vermikülit Zararları
Vermikülit çoğunlukla mika minerealleri ve kloritin alterasyonu sonucunda gerçekleşen fıllosilikal mineraldir. Doğada makroskopik, toprak, otojenik ve metamorfik olarak dört farklı çeşidi görülmüştür. Vermikülit Zararları nedir? yazımızın sonunda detaylıca sizler için anlattık.
Vermikülit Kullanım Alanları
Vermikülitin ham iken kullanımı oldukça az olması nedeniyle endüstride daha çok genleştirilmiş hali tercih edilmektedir. 1950’li yıllara kadar vermikülit sadece inşaat sektöründe, ısı yalıtım özelliğiyle dolgu malzemesi ve blok olarak kullanılırken, hafif agregalar halinde alçı ve sıvalarda kullanılmıştır. 1950’lerde fiziksel ve kimyasal özelliklerinin çalışılması ile vermikülitin diğer alanlarda da kullanılabileceği ortaya çıkmıştır.
Günümüzde, en fazla vermikülit tüketimine sahip olan ABD, genleştirilmiş vermiküliti çoğunlukla inşaat ve tanm alanlarında kullanmaktadır: Akustik ve ısı yalıtımının önemli olduğu durumlarda gerekli olan hafif yapı malzemelerinin yapımında genleştirilmiş vermikülit portland çimento ile birlikte kullanıldığında iyi sonuç vermektedir. Bununla beraber, bu hafif yapı malzemeleri tavan ve duvar dekoratif süslemelerinde, yüzme havuzu tabanlarında da kullanılmaktadır. Ham veya genleştirilmiş vermikülit içeren alçı ve karışımlar; dökümhane ve çelik fabrikalarında hafifliği, yalıtım özellikleri, erime özelliğinin olmaması, kolay uygulanması ve ucuz maliyeti sebebi ile tercih edilen ateşe dirençli muhafaza elemanı olarak kullanılır.
Vermikülitin dolgu malzemesi olarak kullanımı daha yaygın ve çeşitlidir. Örneğin, petrol rafinerileri, çimento fabrikaları ve güç santrallerinde tavan, duvar ve taban yalıtımında kullanılır. Yapılarda, ateşe dayanıklı panel duvar ve beton duvar olarak kullanıldığı gibi ara duvar bölmeleri arasında ve dış cephelerde dolgu malzemesi olarak kışın su kaybını önlemede kullanılır.
Genleştirilmiş vermikülit, dolgu malzemesi olarak ve başka bağlayıcılar ile birlikte akkor halindeki sıcak dökümlerin taşınmasında, erimiş metalin üzerinin örtülmesinde . kullanılır. Erimiş malzemeyi paketlemek ve taşımakta kullanıldığı gibi kimyasalların taşınmasında kullanılan sıcak borular ve buhar borularının yalıtımında da vermikülit kullanılmaktadır.
Yapı malzemelerinde izolasyon amaçlı kullanıldığı gibi, buzdolabı, otomobil ve uçaklarda da izolasyon için kullanılır. Yangın söndürücüler, filtreler, soğutucu depolar, yer muşambaları, dielektrik komilatörler, motor yağları, plastik ürünler, duvar kağıtları, dış cephe boyaları, ateşe dayanıklı film yapımında da vermikülit kullanılmaktadır.
Tarımda Vermikülit Kullanımı
Tarımda da önemli yeri olan vermikülit, bahçelerde, spor sahalarında, golf sahalarında, parklarda ve daha birçok alanda toprağı düzenleyici olarak kullanılır ve gübre işlevini görür. Büyük tarım sahalarında da kullanılabileceği gibi bu alanlarda gübre kullanmak daha ekonomik olmaktadır. Kuru iklim bölgelerinde tarımda önemli bir yeri vardır.
Vermikülit Rezervleri
Dünyada önemli vermikülit rezervleri Güney Afrika Cumhuriyeti (GAC), Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Rusya ve Avustralya’da bulunmaktadır. Bunların dışında Arjentin, Brezilya, Çin, Mısır, Hindistan, Meksika, Kanada, Bulgaristan, Şile, Finlandiya, Fransa, Japonya, Kore, Cezayir, ispanya, Srilanka, Tanzanya, Kazakistan, Türkiye, Uganda ve Zimbabve’de de vermikülit yatakları vardır. Vermikülit rezerv miktarı hakkında detaylı bilgi elde etmek mümkün olmamakla birlikte dünya vermikülit rezervinin 50 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir . ABD dünya rezervinin %50’sine yani 25 milyon tonuna sahiptir ve en büyük rezervi Libby, Montana’da bulunmaktadır. Dünyadaki en büyük vermikülit yatağı olan Palabora’ya sahip olan GAC, dünya rezervlerinin %40’mı yani 20 milyon tonunu elinde bulundurarak ikinci sırada yer almaktadır. Dünya vermikülit kaynaklarının 200 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir.
Türkiye’de Vermikülit
Rezerv: Türkiye’de vermikülit yataklarının varlığı fazla bilinmemekle birlikte jeolojik çalışmalar sırasında ofıyolit kuşaklarında vermikülit oluşumlarına rastlanmıştır. Şimdiye dek, saptanan en önemli vermikülit yatakları Sivas-Yıldızeli ve Malatya bölgelerindedir Malatya bölgesindeki zuhurlar tarafından etüt edilmiştir ve farklı bölgelerdeki yeni çalışmalar tarafımızdan başlatılmıştır. Malatya vermikülitlerinin genleşme oranlarının oldukça düşük (yaklaşık 2-3 kat) olduğunu ve ekonomik değere ulaşamadığını belirtmiştir ki bu kesin yargıya varmak yanlış olabilir. Çünkü 4-8 saniyedeki ani ısı ile genleşme deneylerinde, deney koşullarının yetersiz olması mineralin gerçek genleşme katsayısı vermemiş olabilir. Rezerv hesapları bu zuhurlarda 6-7 milyon ton muhtemel rezervin olduğunu göstermektedir.
Sivas-Yıldızeli’ndeki vermikülit oluşumunun Türkiye’deki bilinen en büyük ve işletilen tek vermikülit yatağı olduğu ifade edilmektedir. Şimdiye dek Türkiye’de rastlanan vermikülit oluşumlarının hepsi alkali damar kayaçları veya intrüzifleri ile kesilen ultramafık ve mafık kütleler içersindedir. Daha evvelde belirtildiği gibi, tüm dünyada ki ekonomik vermikülit oluşumlarının hemen hepsi bu tür ana kayaçlar içersindedir.
Orta Anadolu’daki ofıyolit kuşaklarında, granitik kayalar ve felsik dayklar ile kesilen ultramafık ve mafık kayaların içersinde gözlenen vermikülit örneklerinde, tarafımızca yapılan çalışmalarda üç faktörün ortamı etkilemiş olabileceği düşünülmektedir. Buna göre. a) hidrotermal etki ile piroksenlerde uralitleşme, b) mafık kayaların felsik dayklarla kesilmesiyle ortama metasomatik sıvıların girmesi ve biyotitlerin oluşması, c) ortamın yoğun süperjin solüsyonların etkisinde kalması ile biyotitlerin vermikülite dönüşmesi ele alınmaktadır.
Üretim ve Tüketim: Türkiye’de vermikülit üretimi söz konusu değildir. Vermikülit üretimi olmadığı gibi tüketimide yok denecek kadar azdır. Tüketilen miktarın tümü ithal edilmektedir ve 1980-1993 yıllan arasındaki ithalat miktarları Çizelge 13’te verilmiştir. Çizelgedende görüleceği gibi ithal edilen miktarlar birkaç ton ile birkaç yüz kg arasında değişmektedir. Kısacası vermikülit Türkiye’de gerek üretim gerekse tüketim açısından fazla önem kazanmamıştır.
Vermikülit Zararları Nelerdir?
Isı ile genişleme özelliğinden dolayı vermikülitlerin su tutma kapasitesi oldukça fazladır. Steril yapıda olması ve üzerinde bakteri benzeri canlıları barındırmadığı için bitkilere zarar verebilecek patojenler söz konusu değildir. Kısacası vermikülit zararları yoktur diyebiliriz.
Vermikülit Sağlıklı Mı?
Davis’in (1993) tarafından vermikülit zararları ile ilgili yaptığı çalışmalar vermikülitin sağlığa olumsuz bir etkisi olmadığını ortaya koymuştur. Ancak, zaman zaman vermikülit ile birlikte bulunabilen tremolit-aktinolit asbestiforma sahip ise bunlar sağlığa zararlı olabilmektedir. Vermikülit ile aynı amaçla kullanılabilen fakat asbestiform gibi kansorojen yan etkileri olan mineraller yerine, sağlığa olumsuz hiçbir etkisi olmayan vermiküliti kullanmak daha doğru olacaktır.
Davis, J.M.G. 1993. In vivo assays to evaluate the pathogenic effects of minerals in rodents; Guthrie, G.D., and Mossman, B.T. (eds.) Healty Effects of Mineral Dusts, Mineralogical Society of America Reviews in Mineralogy, 28,480 p.